Kwiecień miesiącem świadomości autyzmu, dlatego w dniu 14.04.2023 r. Poradnia Psychologiczno - Pedagogiczna w Pyskowicach zorganizowała konferencję pt.: "AUTYZM: problemy, wyzwania, możliwości", która skierowana była przede wszystkim dla pedagogów, pedagogów specjalnych, psychologów oraz innych specjalistów pracujących na co dzień z dziećmi i młodzieżą ze spektrum autyzmu. Temat podjęty podczas spotkania okazał się być niezwykle ważny, gdyż wydarzenie to cieszyło się ogromnym zainteresowaniem ze strony nauczycieli i specjalistów ze szkół i przedszkoli Powiatu Gliwickiego. Konferencję rozpoczęła pani dyrektor poradni mgr Tamara Orłowska (pedagog, oligofrenopedagog, terapeuta biofeedback, specjalista ds. mediacji), która przywitała wszystkich zgromadzonych gości i wprowadziła w temat spotkania oraz omówiła ważne aspekty z punktu widzenia pracy poradni.
Kluczowym celem konferencji, poza wzbudzeniem refleksji związanej z funkcjonowaniem osób ze spektrum autyzmu w naszej społeczności, było zaopatrzenie nauczycieli, specjalistów, w niezbędną wiedzę z zakresu funkcjonowania osób ze spektrum autyzmu oraz przedstawienie praktycznych wskazówek dotyczących włączania osób z zespołem Aspergera w system szkolny.
Słowo „autyzm” (ang. autism) pochodzi od greckiego słowa autos, co oznacza „sam”. Do psychiatrii pojęcie to wprowadził Eugen Bleuler w 1911 roku dla określenia nieumiejętności utrzymywania relacji z otoczeniem. Realne relacje według tego szwajcarskiego psychiatry zastępowane były przez osoby z autyzmem marzeniami bądź też urojeniami. Autyzm to jedno z najpoważnieszych i najczęściej diagnozowanych zaburzeń rozwojowych. Dane wskazują, że rozpowszechnienie autyzmu i pokrewnych mu zaburzeń z tak zwanego autystycznego spektrum dotyczy 60-70 osób na 10 000. U osób autystycznych występuje tzw. triada zaburzeń autystycznych, która została opisana przez amerykańskie badaczki Lorne Wing i Judith Gould. Badaczki postulowały, aby autyzm traktować jako kontinuum, do którego zalicza się mniej lub bardziej intensywne symptomy:
- zaburzenia funkcjonowania społecznego,
- zaburzenia w komunikowaniu się,
- zaburzenia zabawy oraz występowanie zachowań o powtarzającym się charakterze (tzw. zachowań repetytywnych).
Rozpoznanie autyzmu u dziecka wiąże się z ogromnymi kosztami emocjonalnymi dla jego rodziców. Wielu z nich traktuje taką diagnozę jak wyrok, na który skazana jest cała rodzina. Autyzm to historia, której nie ma drugiej. Osoby autystyczne są często bardzo wyjątkowe, wybitne, niepowtarzalne, osiągają bardzo wiele – albo i nie ponieważ jest duża niepewność. Warto nadmienić, że u dzieci ze spektrum autyzmu, często występują także choroby wpółistniejące. Pośród zaburzeń często współwystępujących z autyzmem dziecięcym najczęściej wymienia się: niepełnosprawność intelektualną, padaczkę, bezsenność, zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi ADHD, alergie pokarmowe, w okresie dziecięcym częste objawy ze strony układu pokarmowego oraz drobne infekcje. Dlatego rodzice dziecka w spektrum przyżywają bardzo dużo trudności, niepewności, niepokoju, zatroskania, zamartwiania się gdyż nie wiedzą czy ich dziecko będzie na liści najbogatszych osób świata bo wymyśli jakieś nowe rozwiązania w branży IT, czy będzie osobą, która będzie potrzebowała ich opieki i pomocy do końca życia, ponieważ nie będzie w stanie samodzielnie funkcjonować. Rodzice mają prawo tak się czuć, ponieważ każdy rodzic chce dla swojego dziecka jak najlepiej.
Podczas konferencji prelegentami byli specjaliści z wieloletnim doświadczeniem pracujący na co dzień w poradni. Pierwszy wykład rozpoczęła pani mgr Barbara Ciupek (pedagog, logopeda, neurologopeda, terapeuta integracji sensorycznej), która mówiła o pierwszych objawach autyzmu, a także o wczesnym wspomaganiu rozwoju. Najczęściej objawy autyzmu pojawiają się przed trzecim rokiem życia. Pierwsze symptomy u dziecka zauważają zazwyczaj rodzice – w niektórych przypadkach już w wieku niemowlęcym. Martwi ich to, że dziecko jest za bardzo grzeczne, spokojne, nie wzdryga się na hałas, nie skupia wzroku na wchodzących osobach, a gdy weźmie się je na ręce – sztywnieje. Oprócz tego dziecko godzinami wpatruje się w jeden punkt, np. tykający zegar, nie gaworzy oraz słabo rozwija się mowa. Zdarza się również, że początkowo rozwój dziecka przebiega prawidłowo, a nietypowe zachowania pojawiają się niespodziewanie. Na terenie poradni prowadzone są zajęcia z wczesnego wspomagania rozwoju przez panią Barbarę.
Pani mgr Joanna Obłąk-Dudzik (psycholog, psychoterapeuta) mówiła o diagnozie Ados-2. Od niedawna na terenie poradni przeprowadzana jest diagnoza autyzmu za pomocą ADOS-2, który jest obecnie najbardziej wiarygodnym i uniwersalnym narzędziem służącycm do przeprowadzenia dokładnej, rzetelnej i obiektywnej diagnozy w kierunku zaburzeń spektrum autyzmu (w tym zespołu Aspergera), określany jako "złoty standard" diagnozy autyzmu na świecie. Diagnoza polega na podejmowaniu różnych interakcji z dzieckiem, w formie zabaw i dialogów, według ściśle przestrzeganego scenariusza. Każde zachowanie jest skrupulatnie opisane i oceniane według kryteriów diagnostycznych, a rodzice otrzymują szczegółowy raport, opisujący zakres i nasilenie cech spektrum autyzmu. Diagnozę Ados-2 stosuje się u dzieci od 12 miesiąca życia, można nim diagnozować także młodzież i dorosłych. Test jest również dostosowany do możliwości osób, które mają trudności z porozumiewaniem się językowo – słownym.
Pani mgr Justyna Bąk (pedagog, socjoterapeuta, oligofrenopedagog, trener TUS) omówiła jedną z metod terapeutycznych jakim jest Trening Umiejętności Społecznych, który jest formą pracy ukierunkowaną na uczenie się przez dzieci/młodzież efektywnych sposobów funkcjonowania społecznego. Dzięki umiejętnościom społecznym funkcjonowanie w społeczeństwie staje się łatwiejsze, ponieważ odgrywają kluczową rolę w budowaniu relacji z rówieśnikami, poczuciu bezpieczeństwa w grupie i komunikacji. Jest wiele badań, które potwierdzają skuteczność tej terapii. Kluczem jest tutaj słowo trening. Jest to trenowanie umiejętności społecznych. Umiejętności społeczne nie są darem, możemy mieć lepsze lub gorsze predyspozycje do rozwoju umiejętności społecznych. Może być tak, że jedna umiejętność będzie nam się rozwijała szybciej inna wolniej. Natomiast wszystkie umiejętności możemy i musimy udoskonalać. Udział w zajęciach przynosi poprawę wielu uczestnikom tychże zajęć. Osoby, które mają problemy z nabywaniem umiejętności społecznych mają trudności aby odnaleźć się w różnych sytuacjach społecznych, z którymi muszą się mierzyć dnia codziennego. Pomimo chęci bycia akceptowanym, spotykają się z niezrozumieniem. Nie wiedzą czemu inni odbierają ich zachowanie negatywnie, skoro mają dobre intencje. Czasami ciężko im odnaleźć się wśród rówieśników i znaleźć przyjaznych sobie kolegów. Zatem możemy im pomóc przez doskonalenie umiejętności ułatwiających odnajdywanie się w codziennych sytuacjach, dzięki którym będą mogli nawiązać właściwe relacje interpersonalne, zaznaczać granice, prosić innych o pomoc i „rozwijać skrzydła”. Na terenie poradni odbywają się zajęcia Treningu Umiejętności Społecznych dla dzieci i młodzieży. Im wcześniej zostanie wdrożony proces terapeutyczny, tym większe szanse ma dziecko na poprawę funkcjonowania.
Pani mgr Anna Bujarska (psycholog, psychoterapeuta, surdopedagog i tyflopedagog) omówiła sposoby dostosowania form i warunków edukacji na terenie placówki do dysfunkcji wynikających ze spektrum autyzmu. Osoby ze spektrum mają wiele trudności, zatem zadaniem nauczyciela jest ciągła obserwacja dziecka oraz rozwiązywanie jego bieżących problemów, szukanie optymalnych rozwiązań, zasięganie opinii innych specjalistów w celu rozwiązania istotnych problemów z zachowaniami wynikającymi z zaburzenia. To przede wszystkim nauczyciel powinien stworzyć jak najlepsze warunki do rozwoju, nauki i wartosciowych interakcji społecznych dla tych uczniów w oparciu o zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego. Głównym celem pracy nauczyciela jest ciagłe motywowanie ucznia do działania we właściwy (zrozumiały) dla niego sposób.
Wykład finalizujący przeprowadziła pani mgr Iwona Zając (pedagog,doradca zawodowy,
oligofrenopedagog, terapeuta biofeedback), która podkreśliła rolę doradztwa zawodowego jako zwieńczenia różnych form oddziaływań na ucznia z autyzmem oraz wskazała możliwości osiągnięcia sukcesu w tym zakresie. W naszej poradni pani Iwona realizuje poradnctwo edukacyjno – zawodowe m.in. za pomocą Obrazkowego Testu Martina Achtnicha.
Podczas konferencji zostały wygłoszone nie tylko interesujące wykłady, ale również zaprezentowano inspirujące krótkometrażowe filmy, obrazujące codzienność osób autystycznych. Nadto, podczas konferencji można było zapoznać się z różnymi pomocami dydaktyczno - terapeutycznymi przydatnymi do pracy z dziećmi i młodzieżą.
Konferencja cieszyła się dużym zainteresowaniem, dlatego mamy nadzieję, że w przyszłym roku szkolnym spotkamy się znowu. Do zobaczenia.
„Nigdy nie uczę moich uczniów. Ja tylko staram się zapewnić im warunki,
w których mogą się uczyć”.
(Albert Einstein)
